Dieta płodności.
Niepłodność przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) definiowana jest jako brak możliwości zajścia w ciążę w okresie 2 lat, pomimo współżycia płciowego bez stosowania antykoncepcji. Podaje się, że w Polsce w 2015 roku problem niepłodności dotyczył 1,5 mln par. W związku z powagą problemu WHO klasyfikuje niepłodność jako chorobę społeczną, a leczenie zaburzeń płodności zalicza do podstawowych praw człowieka. Jakie są czynniki wpływające na niepłodność oraz czy odpowiednia dieta ma znaczenie?
Dieta płodności – od czego zacząć?
Przyjrzyj się swojemu stylowi życia oraz jakie czynniki środowiskowe i zawodowe mają wpływ na Twoje zdrowie i samopoczucie. Styl życia dotyczy sposobu żywienia, aktywności fizycznej, a także palenia papierosów i spożywania alkoholu. Wiele chorób, tzw. dietozależnych wynika z nieracjonalnego sposobu żywienia oraz z nieskiej jakości zdrowotnej żywności. Składniki pokarmowe, które zawarte są w żywności w znacznym stopniu będą wpływać na poziom hormonów, zwłaszcza insuliny. Jest to bardzo ważne, gdyż insulinooporność ściśle koreluje z procesem owulacji i płodnością.
Bardzo ważne jest aby przed planowaną ciążą wyrównać masę ciała. Jeśli występuje nadwaga lub otyłość, należy zacząć od wprowadzenia zmiany w żywieniu, tak aby osiągnąć niezbędną redukcję masy ciała. Zmienić tryb życia i zacząć przestrzegać diety, a także dołączyć aktywność fizyczną. Wprowadzić około 5 posiłków w ciągu dnia i starać się jeść regularnie. Pamiętać należy, aby dieta była racjonalna, czyli odpowiednio zbilansowana pod względem zawartości witamin, składników mineralnych, białka, węglowodanów w tym błonnika pokarmowego oraz tłuszczy, a przede wszystkim tzw. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. I najważniejsze! Nie należy stosować głodówek aby osiągnąć niższą masę ciała. Tu chodzi o niższy wskaźnik BMI osiągnięty w sposób zdrowy, a nie przy pomocy niepełnowartościowych diet.
Dieta płodności a choroby.
Zarówno otyłość, nadwaga i niedowaga, nadciśnienie, cukrzyca, choroba Hashimoto, niedokrwistość czy alergie i nietolerancje pokarmowe wymagają indywidualnego podejścia. Jeśli nie jesteś do końca przekonana/-y jak powinna wyglądać Twoja dieta przy danej chorobie umów się do dietetyka klinicznego, na pewno doradzi w doborze diety.
Dieta płodności – produkty spożywcze.
Mięso. Zmniejszone ryzyko niepłodności występuje przy zastąpieniu białka zwierzęcego i 5% energii pochodzącej z węglowodanów białkiem roślinnym. Dodatkowa porcja mięsa w ciągu dnia to wyższe ryzyko niepłodności.
Tłuszcze trans. Przy wyższym spożyciu ciastek, margaryn twardych czy produktów fast food zaobserwowano zwiększone ryzyko niepłodności. Znajdują się w nich bowiem tzw. tłuszcze trans, które spożywane są kosztem węglowodanów, jednonienasyconych kwasów tłuszczowych czy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6.
Węglowodany. Duże znaczenie ma jakość oraz ilość węglowodanów w diecie, które to wpływają na metabolizm glukozy i wrażliwość tkanek na insulinę. Dlatego insulinooporność jest jedną z zasadniczych przyczyn niepłodności. Ważne jest więc aby wprowadzić do diety produkty o niskim indeksie glikemicznym oraz dostarczyć odpowiednią ilość błonnika pokarmowego
Witaminy. Dużą rolę odgrywają witaminy z grupy B, zwłaszcza B12 i B6 oraz tzw. witaminy antyoksydacyjne A, C, E a także kwas foliowy i witamina D. Witamina E bierze udział w procesach rozrodczych, dlatego jej niskie stężenie wiąże się z zaburzeniami owulacji wśród kobiet. Witamina C jest konieczna do syntezy kolagenu, co jest istotne dla wzrostu pęcherzyka Graafa, owulacji oraz fazy lutealnej.
Cenne tłuszcze. Dieta powinna być bogata w jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Znajdziemy je w: oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, a także miękkich margarynach. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe odgrywają cenną rolę w organizmie człowieka, a mianowicie powodują zwiększenie poziomu tzw. dobrego cholesterolu, HDL. Na proces reprodukcji w dużym
stopniu wpływa spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 i omega-6, w tym zachowanie właściwej ich proporcji w diecie. Produktami bogatymi w te składniki są przede wszystkim oleje roślinne: rzepakowy, słonecznikowy, krokoszowy czy lniany. Badania potwierdzają także pozytywny wpływ żywności bogatej w kwasy omega-3 (tuńczyk, łosoś, makrela, olej z orzechów włoskich, olej lniany) na obniżenie prawdopodobieństwa rozwoju endometriozy.
Podsumowanie.
Zarówno nadwaga jak i niedowaga mogą być związane z obniżeniem płodności, a dzieje się to na wskutek zmian metabolicznych czy hormonalnych przy niewłaściwej masie ciała. Ryzyko niepłodności wzrasta u kobiet z nadwagą (w porównaniu do kobiet o prawidłowej masie ciała), a jeszcze wyższe jest przy otyłości. Z kolei przy niedowadze może dochodzić do wzrostu wydzielania hormonu folikulotropowego, skróceniu fazy lutealnej i wtórnego braku miesiączki co negatywnie wpływa na płodność. Dlatego tak istotnie jest dążenie w pierwszej kolejności do prawidłowej masy ciała poprzez wdrożenie wartościowej diety o obniżonej kaloryczności.
Literatura:
Bojanowska M., Kostecka M., Dieta i styl życia jako czynniki wpływające na płodność, KOSMOS Vol. 67, 2, 425–439, 2018
Hajduk M., Wpływ masy ciała na płodność u kobiet, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 3
Jeznach-Steinhagen A., Czerwonogrodzka-Senczyna A., Postępowanie dietetyczne jako element leczenia zaburzeń płodności u mężczyzn z obniżoną jakością nasienia, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2013, tom 9, nr 1
Lucyna Ostrowska L., Karecka U., Wpływ diety i aktywności fizycznej na płodność kobiet, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2017, Tom 23, Nr 1, 51–56
Szostak-Węgierek D., Sposób żywienia a płodność, Medycyna Wieku Rozwojowego, 2011, XV, 4
Świątkowska D., Żywienie a płodność. Dieta kobiet w okresie prokreacyjnym, Pediatr Med Rodz 2013, 9 (1), p. 102–106
Wiktorowicz K., Okręglicka K., Nitsch-Osuch A., Wpływ sposobu żywienia na płodność mężczyzn, Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 3, 133–140