IBS, Zespół jelita drażliwego – dieta.
Zobacz jakie dolegliwości pojawiają się w zespole jelita drażliwego (IBS) oraz jakie produkty warto wprowadzić do diety aby złagodzić objawy i poprawić jakość życia. Co wspólnego ma z tym mikrobiota? Chcesz wiedzieć jaka ilość błonnika pokarmowego powinna być spożywana w danej postaci IBS?
Zespół jelita drażliwego – rodzaje i diagnostyka.
Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą określaną jako zaburzenia osi jelitowo-mózgowej, chorobą czynnościową z pojawiającymi się bólami brzucha i mają związek z wypróżnieniami – zmianą częstotliwości i/lub konsystencją stolca. Czynniki IBS to genetyka, dieta, mikrobiota jelitowa, jelitowe komórki endokrynne i stan zapalny o niskim stopniu nasilenia. Aby określić postać zespołu jelita drażliwego należy posłużyć się tzw. Kryteriami Rzymskimi IV, zgodnie z którymi występują cztery postacie IBS:
- IBS typu z zaparciem – IBS-C (constipation)
- IBS typu z biegunką – IBS-D (diarrhea)
- IBS postać mieszana – IBS-M (mixed)
- IBS postać niesklasyfikowana – IBS-U (unclassified)
Objawy, takie jak: zaburzenie rytmu wypróżnień, ból brzucha pojawiają się po spożytym posiłku i mogą wystąpić po 15 minutach i utrzymywać się do 3 godzin po zjedzeniu. Terapia IBS wymaga podejścia indywidualnego i dieta powinna zostać dobrana pod daną postać zespołu jelita drażliwego. Wspomniane dolegliwości pojawiają się często przy diecie bogatej w węglowodany, tłuszcze, alkohol, kawę, dania smażone oraz ostre przyprawy i nadmierną ilość słodzików. Istotne tutaj są zaburzenie mikroflory jelitowej.
Mikrobiota – co ma wspólnego z IBS?
Mikrobiota określana jest jako “superorganizm” składający się różnych drobnoustrojów, zasiedlający przewód pokarmowy. Zalicza się tutaj bakterie, wirury i eukariota. Dla utrzymania zdrowia najważniejsze jest zachowanie równowagi w ilości i jakości mikrobioty. Jakiekolwiek zmiany w składzie lub ilości mikroflory mogą właśnie prowadzić do wspomnianych zaburzeń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. Jeśli ilość korzystnych dla zdrowia szczepów bakterii się zmniejszy na ich miejsce wkracza mikroflora patogenna. W zespole jelita drażliwego obserwuje się spadek korzystnych bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, a zwiększenie Streptoccocus, Escherichia coli i Clostridium spp., oraz proporcji pomiędzy Bacteroidetes a Firmicutes.
Jak leczyć zespół jelita drażliwego?
Niestety często nie jest możliwe całkowite pozbycie się IBS, a głównym celem leczenia jest złagodzenie objawów i przykrych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Konieczna jest tutaj modyfikacja diety, leczenie farmakologiczne oraz wsparcie psychologiczne. Zmiana diety oraz dołączenie farmakoterapii konieczne są do poprawy motoryki jelit, a jeśli dolegliwości ustąpią nie powinno się jednak wracać do starych nawyków żywieniowych, bo objawy mogą wystąpić ponownie. Konieczna jest więc dbałość w doborze właściwych produktów spożywczych w diecie i regularne kontrole u lekarza prowadzącego.
Dieta FODMAP w IBS:
Stosowanie diety o niskiej zawartości FODMAP (fermentowalnych oligo-, di-, monosacharydów i polioli) poprawia zarówno objawy, jak i jakość życia pacjentów z IBS ale tylko u 50-70%. Jej celem jest ograniczenie/eliminacja produktów fermentowalnych z tabeli poniżej. Ale dieta o niskiej zawartości FODMAP określana jest jako kosztowna i trudna do utrzymania przez długi czas, jednak przede wszystkim negatywnie wpływa na mikrobiotę jelitową. Stosowanie tej diety dłużej niż zalecano może prowadzić do niedoborów minerałów, witamin i antyoksydantów.
| Warzywa | Owoce | Pozostałe |
| Cebula, czosnek, biała porcja pora i dymki, kapusta, dymka, pieczarki, fasola, fasola czerwona, brukselka, groszek cukrowy, szparagi, soczewica, buraki, karczoch, koper włoski, groszek, groszek cukrowy, kalafior | Jabłka, gruszki, brzoskwinia, mango, arbuz, suszone owoce, sok owocowy, owoce konserwowe w naturalnym soku, morela, longan, wiśnia, liczi, nektarynka, śliwka | Pszenica, jęczmień, żyto, chleb, makaron, kuskus, herbatniki, ciasta. Mleko i produkty mleczne: sery, jogurty, mleko sojowe, śmietana. Substancje słodzące zawierające fruktozę (np. syrop kukurydziany). Substancje słodzące: sorbitol, mannitol, ksylitol, izomalt, maltitol i inne substancje słodzące o nazwach kończących się na “ol”. |
Dieta NICE w IBS:
Jest to zmodyfikowana przez National Institute for Health and Care Excellence dieta FODMAP. Pacjentom z IBS zaleca się w tej diecie spożywanie posiłków regularnie, zastąpienie produktów pszennych orkiszowymi, ograniczenie spożycia potraw tłustych, fasoli, cebuli i kapusty oraz unikanie napojów gazowanych i alkoholowych a także gumy do żucia i słodzików kończących się na -ol. Warto aby pacjenci spożywali regularnie błonnik z łusek babki płesznik. Dieta NICE ma taki sam efekt jak dieta o niskiej zawartości FODMAP, ale jest łatwa w utrzymaniu i nie wiąże się z zagrożeniami obserwowanymi w przypadku diety o obniżonej zawartości FODMAP.
| Warzywa | Owoce | Pozostałe |
| Cebula, czosnek, fasola, groszek, karczoch, kapusta | Arbuz | Mąka pszenna i produkty na bazie pszenicy. Mleko i produkty mleczne. Substancje słodzące zawierające fruktozę (np syrop kukurydziany). Substancje słodzące: sorbitol, mentol, ksylitol, izomalt, maltitol i inne substancje słodzące o nazwach kończących się na “ol”. Napoje gazowane (napoje bezalkoholowe), kawa, piwo. |
Dieta przy IBS z zaparciami:
Duża rolę w leczeniu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego objawiającymi się zaparciami odgrywa błonnik pokarmowy. Zleca się aby dzienne jego spożycie w przypadku osób z zaparciami wzrosło 20-40g. Konieczne jest także zwiększenie ilości wypijanych płynów, ok 2 litry/ dzień. Niestety u wielu osób błonnik może nasilać dyskomfort w jamie brzusznej i powodować wzdęcia. Ważne jest więc aby znać produkty bogate we frakcję błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego.
1. Krótkołańcuchowy, rozpuszczalny i wysoce fermentowalny błonnik pokarmowy = ból brzucha, wzdęcia.
2. Długołańcuchowe, średnio-lepkie, rozpuszczalne, umiarkowanie fermentowalne (np. nasiona babki płesznik) i nierozpuszczalne włókna = brak objawów.
Siemię lniane (bogate źródło błonnika rozpuszczalnego, kwasu α-linolenowego i lignanów) przyspieszać może motorykę przewodu pokarmowego. Podobny efekt można uzyskać przy spożyciu babki płesznik. Z kolei otręby pszenne mogą nie przynieść żadnej poprawy.
Dieta przy IBS z biegunkami:
W postaci biegunkowej zalecana jest dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu oraz frakcji nierozpuszczalnej błonnika pokarmowego, gdyż przyspiesza perystaltykę jelit, drażniąc je mechanicznie. Do produktów obfitujących w błonnik nierozpuszczalny należą: razowe pieczywo, otręby pszenne, grube kasze, ziarna i orzechy.
Aby zredukować biegunki, należy dobierać w diecie delikatne warzywa i owoce, obrane za skórki i rozdrobnione (bogate w błonnik rozpuszczalny: jabłko, banan). Należy wprowadzić do diety drobne kasze. W przypadku biegunek polecany jest błonnik rozpuszczalny który wpływa na spowolnienie pasażu przez jelita.
Podsumowanie:
Efekty odpowiednio dobranej diety wydają się być wynikiem interakcji z bakteriami jelitowymi i jelitowymi komórkami endokrynnymi bowiem gęstość komórek endokrynnych jelit u osób z IBS jest niska przez co uważa się, że ta nieprawidłowość jest bezpośrednią przyczyną objawów obserwowanych u pacjentów z IBS. Przywrócenie jelitowych komórek endokrynnych do poziomu takiego jak u osób zdrowych zachodzi przy zastosowaniu diety FODMAP oraz przeszczepu mikrobioty kałowej (FMT).
Jako dietetyk kliniczny bardzo często spotykam się w gabinecie z osobami z postawioną diagnozą w celu ustalenia odpowiednio dobranej diety. Jeśli potrzebujesz pomocy w ułożeniu planu żywieniowego opartego na pysznych i zdrowych posiłkach wspierającego leczenie farmakologiczne lub chcesz wspomóc swoje zdrowie poprzez leczenie żywieniem, zgłoś się do mnie i wspólnie ustalimy pyszności na Twoim talerzu. Zapisz się na pierwszą wizytę tutaj -> rejestracja wizyty u dietetyk Eweliny lub zgłoś się pod dietę online w IBS -> wypełnij formularz.
Piśmiennictwo:
doi: 10.3390/nu11081824
doi: 10.32383/farmpol/138856
Adrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224–233
Dudzińska E., Wpływ mikroflory jelitowej na rozwój zespołu jelita drażliwego, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2016, Vol. 19, No. 3, 70-76
Gumiela D., Pośtępowanie dietetyczne wśród osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS), Forum Zaburzeń Metabolicznych 2020, tom 11, nr 3, 120–127
Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., Dieta L-Fodmap w leczeniu zespołu jelita drażliwego, Bromat. Chem. Toksykol. – L, 2017, 2, str. 179 – 183