Dieta. Zespół jelita drażliwego (IBS).

Jest częstą i nawracającą chorobą określaną jako zaburzenia osi jelitowo-mózgowej. Zaburzenia te zostały podzielone na kilka grup, a przy diagnostyce IBS opierać się należy o Kryteria Rzymskie IV. Zespół jelita drażliwego dotyka częściej kobiety niż mężczyzn i może pojawić się w każdym więku. Czy w IBS dieta może być pomocna?

Zespół jelita drażliwego – rodzaje i diagnostyka.

Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą chorobą czynnościową z pojawiającymi się bólami brzucha i mają związek z wypróżnieniami – zmianą częstotliwości i/lub konsystencją stolca. Aby określić postać zespołu jelita drażliwego należy posłużyć się tzw. Kryteriami Rzymskimi IV, zgodnie z którymi występują cztery postacie IBS, z czego najczęstsza postać to typ mieszany.

• IBS typu z zaparciem – IBS-C (constipation)
• IBS typu z biegunką – IBS-D (diarrhea)
• IBS postać mieszana – IBS-M (mixed)
• IBS postać niesklasyfikowana – IBS-U (unclassified)
  Objawy, takie jak: zaburzenie rytmu wypróżnień, ból brzucha pojawiają się po spożytym posiłku i mogą wystąpić po 15 minutach i utrzymywać się do 3 godzin po zjedzeniu. Terapia IBS wymaga podejścia indywidualnego i dieta powinna zostać dobrana pod daną postać zespołu jelita drażliwego. Wspomniane dolegliwości pojawiąją się często przy diecie bogatej w węglowodany, tłuszcze, alkohol, kawę, dania smażone oraz ostre przyprawy i nadmierną ilość słodzików. Istotnym elementem jest zaburzenie mikroflory jelitowej.

Mikrobiota – co to jest?

Mikrobiota określana jest jako “superorganizm” składający się różnych drobnoustrojów, zasiedlający przewód pokarmowy. Zalicza się tutaj bakterie, wirury i eukariota. Dla utrzymania zdrowia najważniejsze jest zahowanie równowagi w ilości i jakości mikrobioty. Jakiekolwiek zmiany w składzie lub ilości mikroflory mogą właśnie prowadzić do wspomnianych zaburzeń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. Jeśli ilość korzystnych dla zdrowia szczepów bakterii się zmniejszy na ich miejsce wkracza mikroflora patogenna. W zespole jelita drażliwego obserwuje się spadek korzystnych bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, a zwiększenie Streptoccocus, Escherichia coli i Clostridium spp., oraz proporcji pomiędzy Bacteroidetes a Firmicutes.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Niestety często nie jest możliwe całkowite pozbycie się IBS, a głównym celem leczenia jest złagodzenie objawów i przykrych dolegliwości ze strony przewodu pokamowego. Konieczna jest tutaj modyfikacja diety, leczenie farmakologiczne oraz wsparcie psychologiczne. Zmiana diety oraz dołączenie farmakoterapii konieczne są do poprawy motoryki jelit, a jeśli dolegliwości ustąpią nie powinno się jednak wracać do starych nawyków żywieniowych, bo objawy mogą wystąpić ponownie. Konieczna jest więc dbałość w doborze właściwych produktów spożywczych w diecie i regularne kontrole u lekarza prowadzącego.

Dieta w zespole jelita drażliwego z zaparciami:

Duża rolę w leczeniu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego objawiającymi się zaparciami odgrywa błonnik pokarmowy. Zleca się aby dzienne jego spożycie w przypadku osób z zaparciami wzrosło 20-40g. Konieczne jest także zwiększenie ilości wypijanych płynów, ok 2 litry/ dzień. Niestety u wielu osób błonnik może nasilać dyskomfort w jamie brzusznej i powodować wzdęcia. Ważne jest więc aby znać produkty bogate we frakcję błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego.
1. Krótkołańcuchowy, rozpuszczalny i wysoce fermentowalny błonnik pokarmowy – ból brzucha, wzdęcia.
2. Długołańcuchowe, średnio-lepkie, rozpuszczalne, umiarkowanie fermentowalne (np. nasiona babki płesznik) i nierozpuszczalne włókna – brak objawów.

Siemię lniane (bogate źródło błonnika rozpuszczalnego, kwasu α-linolenowego i lignanów) przyspieszać może motorykę przewodu pokarmowego. Podobny efekt można uzyskać przy spożyciu babki płesznik. Z kolei otręby pszenne mogą nie przynieść żadnej poprawy.

Dieta w zespole jelita drażliwego z biegunkami:

W postaci biegunkowej zalecana jest dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu oraz frakcji nierozpuszczalnej błonnika pokarmowego, gdyż przyspiesza perystaltykę jelit, drażniąc je mechanicznie. Do produktów obfitujących w błonnik nierozpuszczalny należą: razowe pieczywo, otręby pszenne, grube kasze, ziarna i orzechy.
Aby zredukować biegunki, należy dobierać w diecie delikatne warzywa i owoce, obrane za skórki i rozdrobnione (bogate w błonnik rozpuszczalny: jabłko, banan). Należy wprowadzić do diety drobne kasze. W przypadku biegunek polecany jest błonnik rozpuszczalny który wpływa na spowolnienie pasażu przez jelita.

Piśmiennictwo:

Adrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224–233

Balwierz R. J., Jasiński K., Osowski M., Rola diety i metod leczenia żywieniowego w ograniczeniu dolegliwości zespołu jelita drażliwego, Farmacja Polska, Tom 77 · nr 5 · 2021, DOI 10.32383/farmpol/138856

Dudzińska E., Wpływ mikroflory jelitowej na rozwój zespołu jelita drażliwego, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2016, Vol. 19, No. 3, 70-76

Gumiela D., Pośtępowanie dietetyczne wśród osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS), Forum Zaburzeń Metabolicznych 2020, tom 11, nr 3, 120–127

Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., Dieta L-Fodmap w leczeniu zespołu jelita drażliwego, Bromat. Chem. Toksykol. – L, 2017, 2, str. 179 – 183