Dieta bez laktozy.
Objawami nietolerancji laktozy są: wzdęcia brzucha, uczucie dyskomfortu, przelewanie, krwawienia, nadmierne oddawanie gazów lub biegunka. Jeśli wymienione objawy pojawiają się u Ciebie, skonsultuj to z lekarzem, który skieruje na specjalistyczne badania. Nietolerancja laktozy może wystąpić także przejściowo po ostrych biegunkach. Nie należy wówczas przez kilka tygodni spożywać mleka i skorzystać z pomocy profesjonalnego dietetyka, który pomoże opracować plan żywieniowy by uzupełnić niedobór wapnia.
Co to jest laktoza?
Laktoza to nic innego jak cukier mleczny, składa się z galaktozy i glukozy, ale jest mniej słodka niż glukoza lub sacharoza. Indeks glikemiczny laktozy jest niski i wynosi 40, co wpływa na regulację wydzielania hormonów, m.in. insuliny czy glukagonu. Laktoza posiada właściwości probiotyczne, przez co korzystnie oddziałowuje na procesy regeneracyjne komórek nabłonka jelitowego oraz na motorykę jelit.
Co to jest laktaza?
Aby laktoza mogła spełniać swoje funkcje, o których wspomniałam powyżej, musi zostać zhydrolizowana w jelicie cienkim. Za tą czynność odpowiedzialny jest tu enzym laktaza, który największą swoją pracę ma na szczycie kosmków jelitowych, a nieco niższą u ich podstawy. Najczęściej występującym problemem wywołującym dolegliwości jelitowo-żołądkowe jest niedobór enzymu laktaza, jego zmniejszona aktywność ale też jej całkowity brak.
Uszkodzenie nabłonka jelita cienkiego może nastąpić w:
- przebiegu zapalenia błony śluzowej jelita cienkiego z powodu czynników zakaźnych (np. rotawirusów, bakterii, robaczyc)
- nieswoistym zapaleniu jelit (np. choroby Leśniowskiego-Crohna)
- enteropatii różnego pochodzenia (np. w przebiegu celiakii, alergii pokarmowej lub stosowania leków – kwasu acetylosalicylowego, antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych)
- nadużywaniu alkoholu
Zaburzona tolerancja laktozy jest odwracalna
i mija wraz z regeneracją śluzówki.
Uszkodzony nabłonek może więc zostać zregenerowany,
a nietolerancja laktozy wskutek wtórnego niedoboru laktazy
ma często charakter przejściowy.
W pierwotnym niedoborze laktazy
jej aktywność zmniejsza się wraz z wiekiem.
Niedobór laktazy.
Przy zmniejszonej aktywności enzymu laktaza lub przy jego niedoborze nie jest możliwe trawienie dwucukru laktozy. Taka niestrawiona laktoza jest wykorzystywana przez bakterie jelitowe obecne w przewodzie pokarmowym. Podczas fermentacji bakteryjnej dochodzi do wytworzenia gazów, takich jak: wodór, metan czy dwutlenek węgla i to wtedy pojawiają się wzdęcia, przelewania i kolki. Powstają także krótkołańcuchowe kwasy organiczne, takie jak: kwas mlekowy, propionowy czy octowy, które to drażnią błonę śluzową jelita. W końcowym efekcie niestrawiona laktoza przyczynia się do zwiększenia ciśnienia osmotycznego w jelicie cienkim doprowadzając do biegunki.
Jak rozpoznać nietolerancję latozy?
Podczas diagnostyki ważny jest dokładnie przeprowadzony wywiad przez lekarza oraz wyniki badań laboratoryjnych: OB., morfologia krwi, badanie moczu i stolca, a także kolonoskopia i ultrasonografia jamy brzusznej. Jeśli jest podejrzenie nietolerancji laktozy należy wykonać wodorowy test oddechowy po obciążeniu laktozą bądź badanie krzywej glikemicznej – także po obciążeniu laktozą. Niestety wodorowy test oddechowy nie powie czy nietolerancja laktozy ma charakter pierwotny czy wtórny oraz wynik może być zafałszowany u palaczy i u osób, które przyjmowały antybiotyki.
Nietolerancja laktozy – dieta.
Przy niedoborze czy nietolerancji laktazy należy:
- wyeliminować z diety mleko i produkty mleczne
- uważnie czytać etykiety produktów spożywczych czy nie zawiera mleka
Najwięcej laktozy znajduje się w mleku w proszku – ono przede wszystkim musi zostać wyeliminowane z diety. Laktoza poza mlekiem krowim, znajduję się także w mleku kozim i owczym.
Mleko i produkty mleczne są ważnym źródłem wapnia i witaminy B2 i B12. Abu nie doszło do niedoborów tych składników dieta musi zostać poprawnie zbilansowana. W diecie przy nietolerancji laktozy uwzględnia się np. sardynki z ośćmi, tofu, mleko sojowe, fasolę, natkę pietruszki, jarmuż, boćwinę, bób, fasolę, groch, płatki owsiane, zarodki pszenne, mak, sezam, słonecznik, migdały i orzechy. Wapń można uzupełnić także poprzez picie wody mineralnej zawierającej wapń > 150 mg/l. Najlepiej jeśli taką dietę poprawnie opracuje dietetyk.
Podsumowanie.
Musimy pamiętać, że w przypadku hipolaktazji rozwojowej oraz wtórnej eliminacja laktozy powinna być tymczasowa, jedynie w hipolaktazji wrodzonej dieta musi pozostać restrykcyjna. Tolerancję mleka można zwiększyć poprzez spożywanie mniejszych porcji mleka i jego przetworów, a najlepszy sposób to stosowanie tych produktów jako niewielki dodatek. Można oczywiście wprowadzić produkty o obniżonej zawartości laktozy oraz jogurty z żywymi kulturami bakterii.
Bibliografia:
Andrzejewski M., Nietolerancja laktozy, istotne zagadnienie żywieniowe i medyczne, Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2015, 42, 4
Fidler-Witoń E., Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J., Nietolerancja laktozy i jej uwarunkowania, Family Medicine and Promary Care Review, 2011, 13, 2: 308-310
Fidler E., Lisowska A., Walkowiak J., Nietolerancja laktozy – klasyfikacja i diagnostyka, Pediatria Polska, Volume 84, Issue 6, November 2009, Pages 562-566
Fidler E., Walkowiak J., Nietolerancja laktozy – podstawowe zalecenia żywieniowe, Volume 84, Issue 6, November–December 2009, Pages 567-573
Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Mądry E., Krasińska B., E, Walkowiak J., Adamczak-Ratajczak A., Hipolaktazja, zespół złego wchłaniania laktozy, nietolerancja laktozy, Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 2: 334–336
Michalczuk M., Sybilski A., Nietolerancje pokarmowe, Pediatr Med Rodz 2010, 6 (3), p. 189-193
Zatwarnicki P., Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka, Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 273–276